GÖK CİSİMLERİ

Gökyüzü gözlemi yaparken gördüğünüz cisimlere genel olarak gök cismi denilir.

YILDIZLAR

• Yıldızların en temel özellikleri evrene enerji yaymalarıdır.
• Tüm yıldızların yaklaşık %98’i hidrojen ve helyum elementlerinden oluşmaktadır.
• Yıldızların yapısında bunların haricindeki diğer elementlerden de bulunur.
• Yıldızların bütün özelliklerini başlangıçtaki kütleleri belirler.
• Başlangıç kütleleri Güneş kütlesinden büyük kütleli yıldızların oluşumu
• Başlangıç kütleleri Güneş kütlesinden az olan yıldızların oluşumları küçük kütleli yıldız oluşumudur.
• Yıldızlar sıcaklıklarına göre farklı renklere sahiptirler.
• En soğuk yıldızlar kırmızı,
• Orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı,Turuncu
• En sıcak yıldızlarsa mavi renktedir.
• Güneş orta sıcaklıkta bir yıldız olduğundan sarı renktedir.
• Dünya’ya en yakın yıldız olan Güneş ile Dünya arasındaki mesafe yaklaşık 150 milyon kilometredir.
• Diğer yıldızlar Dünya’dan çok uzak olduğu için ışık noktası hâlinde görünür.

BULUTSU(NEBULA)

• Yıldızlar arası boşluklarda yer alan ve bulutu andıran gök cisimlerine bulutsu denir.
• Hidrojen gazı, toz ve diğer materyallerden oluşur. Yapısında yıldızlar bulunur ve bu yıldızların ışığıyla görünür hâle gelir.
• Bulutsular genellikle yıldız oluşum bölgeleri oluşturur.
• Bulutsulardaki gaz, toz ve diğer materyaller kendi kütlelerinin kütle çekim kuvvetinin etkisiyle yoğunlaşarak kümeleşir. Bu kümeleşme süreci belli bölgelerde yoğunlaşarak yıldızların oluşmasını sağlar.

Bulutsuya kısaca yıldız oluşum alanı da denilebilir.

YILDIZ OLUŞUM SÜRECİ

Yıldızlar, galaksi içindeki devasa bulutsu (nebula) adı verilen gaz ve toz bulutlarının kütle çekim
etkisi ile kendi içlerine çökmesi sonucu birkaç milyon yıl içinde oluşmaktadır.

Yaşamlarının süresini başlangıçtaki kütlesi belirler.

Başlangıç kütlesi Güneş’ten büyük olana Büyük kütleli yıldız,

Başlangıç kütlesi Güneş’ten küçük olanlara küçük kütleli yıldız denilir.

Yıldızlar kendi merkezinde çekirdek tepkimesi yapamaz hâle geldiğinde ölmüş olur. Yıldızın yaşamının nasıl sonlanacağı başlangıçtaki (ilk yıldız olduğu andaki) kütlesine bağlıdır. Bir yıldız yaşamını beyaz cüce, nötron yıldızı ya da bir kara delik olarak tamamlar.

BÜYÜK KÜTLELİ YILDIZLAR

Başlangıç kütlesi Güneş’in kütlesinden fazla olan yıldızlar süpernova patlaması ile ömrünü tamamlar.

Bu yıldızlardan geriye nötron yıldızları veya kara delikler kalır.

SÜPERNOVA PATLAMASI

Büyük kütleli yıldızlar yaşamlarının sonunda dış katmanlarının büyük bölümünü uzaya fırlatır ve
aniden büyük bir patlama gerçekleşir.

KARA DELİK

Kütle çekimi kendi yakınındaki her türlü maddeyi hatta ışığı bile çekecek güçte olan uzay parçalarına kara delik denir.

KÜÇÜK KÜTLELİ YILDIZLAR

Başlangıç kütlesi Güneş’in kütlesinden az olan yıldızlar, gezegenimsi bulutsu olarak
ömrünü tamamlar. Yıldızdan geriye demir ve karbon yığını olan bir beyaz cüce kalır.

Kütlesi azalan yıldızın hidrojeni tamamen helyuma dönüşünce merkez yoğunluğunun ve sıcaklığının artmasıyla yıldız genişlemeye başlar. Bu yıldıza kırmızı dev adı verilir. Kırmızı dev evresindeki
yıldız toplam kütlesinin yarısı kaybeder. Birkaç bin yıl içinde yıldızın merkezinde sıcak metal çekirdeği açığa çıkarak Etrafa ışık saçan bu çekirdeğe beyaz cüce denir.

TAKIM YILDIZI

• Gökyüzündeki parlak yıldız kümelerini hayalî çizgilerle birleştirip onları bazı kahramanlara, nesnelere ya da hayvanlara benzeterek adlandırdılar.
• Bu, yıldızları akılda tutmayı ve gökyüzünde bulmayı kolaylaştırdı.
• Günümüzde de kullanılan takımyıldız şekilleri ve adları şekillerine göre adlandırıldı..
• İnsanlar takımyıldızlardan bazılarına Büyükayı, Küçükayı, Yılan, Boğa, Kartal, Kuzey Tacı, Başak, Büyük Köpek ve Orion (Avcı) adlarını verdi.

IŞIK YILI

Yıldızlar arasındaki mesafeler oldukça büyüktür. Bu mesafeleri ifade edebilmek için günlük yaşamda kullanılan uzunluk ölçüleri yetersiz kalır. Bu nedenle gök bilimciler, yıldızların kendi aralarındaki ve Dünya’ya olan uzaklıklarını ölçmek için ışık yılı adı verilen bir uzaklık ölçüsü birimi kullanırlar.

• Işık yılı, bir zaman birimi değildir. “Işığın bir yılda aldığı yol” olarak ifade edilen bir uzaklık ölçüsü birimidir.

GALAKSİ(GÖK ADA)

Yıldızlar, gezegenler ve uyduları, yıldız kümeleri ve bulutsular bir araya gelerek çok büyük sistemleri oluşturur. Milyarlarca gök cisminden oluşan uzay adalarına gök ada (galaksi) denir

• Güneş sistemi, Samanyolu Galaksisi’nde yer alır.

Güneş sistemi Samanyolu gök adasının “Avcı kolu” üzerinde yer alır.

Gök bilimci Edwin Hubble Samanyolu Galaksisi’nin evrendeki tek galaksi
olmadığını aralarında uçsuz bucaksız boşluklar bulunan çok sayıda başka galaksilerin
olduğunu ortaya koymuştur. Bunlardan en bilineni Samanyolu Galaksisi’ne yapısal olarak benzeyen ve Samanyolu’nun en yakınında bulunan Andromeda Galaksisi’dir.

• Andromeda Galaksisi şekil bakımından sarmal yapıdadır.

Şekil bakımından dört tür galaksi vardır:

Sarmal galaksi, çubuklu sarmal galaksi, eliptik galaksi ve düzensiz galaksi.

NOT

Uzay, Dünya, Güneş, diğer gezegenler ve yıldızlar ile uydular evreni oluşturur. Aradaki boşluklarla birlikte gök cisimlerinin tümüne evren, Dünya dışındaki evren parçasına da uzay adı verilir.