AMPULLERİN BAĞLANMA ŞEKİLLERİ

Ampuller seri ve paralel olmak üzere iki şekilde bağlanır.

SERİ BAĞLAMA

Bütün devre elemanları iki uçludur. Bu uçlardan biri pozitif(+) diğeri negatif (–) olarak kabul edilir.

Bir devrede ampullerin uç uca tek bir kol üzerinde bağlanmasıyla elde edilen bağlama şekline seri bağlama adı verilir.

• Ampullerin seri bağlandığı devrede pilin sağladığı enerji, devredeki ampuller tarafından paylaşılır(önemli)
• Ampuller özdeş ise hepsi aynı parlaklıkta ışık verir.
• Devreye bağlanan ampul sayısı arttıkça ampullerin parlaklığı azalır. Çünkü ampul sayısı arttıkça enerji daha fazla sayıda ampul tarafından paylaşılır.
• Yukarıdaki görselde tüm ampuller aynı parlaklığa sahiptir.
• Yukarıdaki devreye bir ampul daha eklenirse pildeki enerji 4 ampule paylaştırılacağı için parlaklığı azalır.
• Devrede bir ampul patlarsa akım tek kol üzerinde ilerlediği için bağlantı kopar ve diğer ampuller ışık vermez.

PARALEL BAĞLAMA

Bir devrede ampullerin “+” uçlarının bir noktada ve “–” uçlarının bir noktada birleştirilmesiyle elde edilen
bağlama şekline paralel bağlama adı verilir.

Paralel bağlı devrelerde pilin sağladığı enerji ana koldan geçerek kollara ayrılır. Kollardan geçtikten sonra ana kol üzerinden pile geri döner.

Devreye ampul bağladıkça ampullerin parlaklığı değişmez.

• Ampuller özdeş ise aynı parlaklıkta ışık verir.
• Ampuller özdeş değilse direnci küçük olan ampul daha parlak ışık verir.
• Paralel bağlı devrelerde ampul ve piller aynı olduğu hâlde ampuller seri bağlı ampullerden daha parlak ışık verir. Çünkü paralel bağlı ampullerin her biri pilin sağladığı enerjinin tamamını kullanır. Bu yüzden özdeş ampullerin hepsi aynı parlaklıkta ışık verir.
• Devre tek kol üzerinden değil ayrı ayrı olduğu için bir ampul patlasa da diğer ampuller yanmaya devam eder.

• Paralel bağlı ampullerden oluşan devrelerde elektrik enerjisi daha fazla tüketilir.
• Pilin ömrü daha hızlı biter.
• Sokak lambaları, araba farları ve binalardaki ampuller paralel bağlıdır. Evde bir odanın ışığı yanarken diğerinin yanmama sebebi paralel bağlı olmasıdır.

ELEKTRİK AKIMI

Bir elektrik devresinde enerji kaynağı olan pilin pozitif (+) ve negatif (–) olmak üzere iki kutbu vardır.
Devre kapalı iken elektrik yükleri pilin negatif (–) kutbundan titreşim hareketine başlar. Kinetik enerjilerini(hareket enerjisi) birbirine aktararak pilin pozitif (+) kutbuna kadar titreşim hareketini devam ettirir. Böylece elektrik akımı oluşur.

• Negatif yüklerin titreşim hareketinden kaynaklanan enerji aktarımına elektrik akımı adı verilir.
• Elektrik akımı bir çeşit enerji aktarımıdır.

AKIM ŞİDDETİ

• Bir iletkenin herhangi bir noktasından birim zamanda geçen enerji miktarına akım şiddeti denilir.
• Akım şiddeti ‘I’ ile gösterilir.
• Ampermetre ile ölçülür.

• Akım şiddeti birimi Amper’dir.
• Ampermetre A harfi ile gösterilir.
• Ampermetre devreye SERİ bağlanır.

GERİLİM

• Elektrik devrelerinde devreye elektrik akımı sağlayan pillerin negatif (-) ve pozitif (+) kutupları arasındaki potansiyel farktan dolayı elektrik akımı oluşur.
• Bu akımın etkisiyle pillerin kutupları arasında enerji miktarı bakımından bir fark meydana gelir. Bu enerji farkına gerilim veya potansiyel fark denir.
• Gerilim sadece pilin negatif (-) ve pozitif (+)kutupları arasında değil devrenin herhangi iki ucu arasında oluşur.
• Gerilim voltmetre ile ölçülür.

• Birimi Volttur.
• V ile gösterilir.
• Voltmetre devreye PARALEL bağlanır.

OHM KANUNU

• Elektrik devresinde akım, gerilim ve direnç arasındaki ilişkiyi hesaplama yöntemidir.
• Gerilim(v)=Akım(ı)xDirenç(R)formülü ile işlem yapılır.
• Ohm kanununa göre bir iletkenin uçları arasındaki gerilimin iletken üzerinden geçen akım şiddetine oranı sabittir.
• Direnç birimi olarak volt/amper veya ohm (Ω) kullanılır

ELEKTRİKSEL DİRENÇ(R)

Maddelerin elektrik akımına karşı gösterdiği zorluğa elektriksel direnç denir

NOT: Ampul elektrik enerjisinin iletimine karşı direnç gösterir. Direnç ne kadar artarsa ampul
parlaklığı o kadar azalır. Seri bağlı devrelerde ampul sayısı arttıkça devrenin direnci
artar, direnç arttığı için ampul parlaklığı azalır.