BİTKİ VE HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME

Tüm canlılar üreme özelliğine sahiptir. Canlının yaşamı için gerekli olmasa bile neslinin devamı için üreme gerekli bir durumdur.

ÜREME;

• Eşeysiz üreme
• Eşeyli üreme

Olmak üzere iki çeşittir.

• Eşeysiz üremede ana canlının vücudundan bir canlı gelişerek oluşur. Temeli MİTOZ BÖLÜNMEYE dayalıdır. Canlı ana canlıyla aynı kalıtıma sahiptir, çeşitlilik yoktur.
• Eşeyli üremede erkek ve dişi bireyin üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) birleşmesiyle meydana gelir. Temeli MAYOZ BÖLÜNMEYE dayalıdır.

EŞEYSİZ ÜREME

• Döllenme olmaksızın bir canlının vücudundan yeni canlının oluşmasıdır.
• Üreme hücreleri görev almaz.

Olmak üzere 4 çeşit eşeysiz üreme vardır.

1. BÖLÜNEREK ÜREME

Bir canlının(ana canlı) büyüyerek belli bir büyüklüğe kavuştuktan sonra mitoz bölünme geçirerek birbirinin aynısı iki hücre olması olayıdır. Kalıtsal çeşitlilik yoktur. Sadece hücre büyüklükleri farklı olabilir. Amip, öğlen ve paramesyum gibi tek hücrelerde görülür. Tek hücreli canlılar bu çoğalmaya yaparken üzerinde bulunduğu ve açıkta bırakılan besinlerin bozulmasına sebep olabilir.

2. TOMURCUKLANMA İLE ÜREME

Ana canlı üzerinde hücre büyümesiyle oluşan bir çıkıntıdan gelişerek yeni canlı olmasıdır. Mitoz ile yeni çıkıntı oluşur. Hidra, bira mayası, deniz anası gibi canlılarda olur.

3. REJENERASYON İLE ÜREME

Bir canlının kendisini onararak çoğalmasıdır. REJENERASYON yenilenme demektir. Bu olayda ya canlı eksik parçasını tamalar(kertenkele kopan kuyruğunu tekrar oluşturması yani yenilemesi gibi) ya da kopan her parça kendisini tamamlayarak yeni canlılar olur. Tamamlamalar mitoz bölünme ile olur ve çeşitlilik olmaz.

Deniz yıldızı ikiye bölünmüş fakat iki parçada kendisini tamamlayıp yeni canlı oluşturdu. Bu olay REJENERASYON yani yenilenme olayıdır. Kırılan kemiğin onarılması, yaraların iyileşmesi de rejenerasyondur.

Not:Rejenerasyonda illa üreme olup yeni canlı olmaz. Bazen de ana canlı kendisini onarır.

4. VEJETATİF ÜREME

Bitkilerde görülen üreme şeklidir. Bazı bitkilerin dal, yaprak gibi kısımlarından yeni bitki oluşmasıdır. Çileğin sürünücü gövde ile yeni çilek oluşturması, muz dalından yeni muz olması, komşunun çiçeğinden aldığımız bitki kısmından yeni bitki elde etmemiz vejetatif üremedir.

NOTLAR

1. Eşeysiz üremede, üreme hücreleri yoktur. (sperm ve yumurta)
2. Mitoz bölünme ile gerçekleşir.
3. Kalıtsal çeşitlilik yoktur.
4. Oluşan canlılarda tek fark hücre büyüklükleri faklı olabilir.
5. Oluşan canlı çevre şartlarına çok dayanıklı değildir.

EŞEYLİ ÜREME

• Eşey üreme hücreleri yani cinsiyet vardır.
• Sperm ve yumurta bulunur.
• Temeli MAYOZ bölünmeye dayanır.
• Döllenme olayı gerçekleşir.
• Canlılarda mayoz ve döllenme olduğu için kalıtsal çeşitlilik vardır.

Eşeyli üreme bazı canlılada;

• Tohumla(çiçekli bitkiler) çoğalma
• Yumurtlayarak çoğalma
• Doğurarak çoğalma

Şeklinde ggerçekleşir.

• Tohumla çoğalma çiçekli bitkilerde görülen üreme şeklidir.
• Yumurta ile çogalma balık, kurbağa, sürüngen ve kuşlarda meydana gelir.
• Yumurta ile çoğalmada canlı gelişimi vücut dışında olur.
• Doğurarak çoğalma insan ve diğer memelilerde olur.
• Doğuran canlılarda gelişim anne karnında tamamlanır.

BAŞKALAŞIM

Yumurta ile çoğalan canlılar gelişimini anne vücudunda değilde dış bölgede yumurta içinde tamamlar bu durumda çok fazla beslenemez. Kurbağa, kelebek gibi canlılar gelişimlerine dünyaya geldikten sonra da devam eder ve ana canlıya benzer bu olaya başkalaşım denilir. Örneğin kurbağa başlangıçta iri baş halindedir zamanla kurbağaya dönüşür. Ya da kelebek ilk başta tırtıl halindedir beslenerek zamanla kelebeğe dönüşür bu olay başkalaşımdır.

Yumurtadan çıkan tırtıl beslenerek gelişir ve ana canlı olan kelebeğe dönüşür.

BİTKİLERDE ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME

Bitkiler çiçekli ve çiçeksiz olmak üzere iki çeşittir.

Bitkinin üreme organı ÇİÇEKTİR.

Çiçek Sapı

Çiçeği gövdeye bağlar.

Çanak Yaprak

Çiçeğin dışımdaki yeşil kısımdır. Fotosentez yaparak besin üretir.

Taç Yaprak

Çiçeğin renkli ve güzel kokan kısmıdır. Renkleri ve güzel kokusu sayesinde böcekleri üzerine çekerek tozlaşmayı sağlar.

Erkek Organ

• Başçık ve sapçık kısımlarından oluşur..
• Sapçık, başçığı taşır.
• başçık polen üretir.(polen bitkilerde erkek üreme hücresidir.)

Dişi üreme organı

• Dişicik tepesi, dişicik borusu ve yumurtalıktan oluşur.
• Dişicik tepesi yapışkan olup poleni tutar.
• Dişicik borusu polenin yumurtaya taşındığı kısımdır.
• Yumurtalıkta tohum taslağı bulunur.
• Tohum taslağı içerisinde dişi üreme hücresi olan yumurta üretilir.

ÇİÇEKLİ BİTKİLERDE TOZLAŞMA VE DÖLLENME

TOZLAŞMA

Erkek organın başçığında bulunan polenler rüzgar, su, böcekler aracılığıyla dişi organının tepeciğine gelmesi olayına denir. Bitkiler hoş kokuları ve renkleri sayesinde böcekleri kendine çekerek polenleri taşır.

DÖLLENME

Yumurtalık tepesine gelen polenler, dişicik borusundan geçerek yumurtalığa ulaşır. Burada polen ile yumurta hücresi birleşir bu olaya döllenme denilir. Oluşan hücre zigottur.

SPERM+YUMURTA—->ZİGOT

• Zigot, mitoz bölünme ile gelişir ve EMBRİYOYU oluşturur.
• Embriyo ve embriyonun çimlenerek yeni bitkiyi oluşturması sırasında kullanacağı besin, tohum kabuğuyla sarılarak tohumu oluşturur.
• Tohumun etrafındaki etli ve sulu kısım ise meyvedir.
• Meyveler hem tohumu korur hem de tohumun uzaklara taşınmasına yardımcı olur.

HAYVANLARDA ÜREME ,BÜYÜME VE GELİŞME

• Yumurta ile çogalma balık, kurbağa, sürüngen ve kuşlarda meydana gelir.
• Yumurta ile çoğalmada canlı gelişimi vücut dışında olur.
• Doğurarak çoğalma insan ve diğer memelilerde olur.
• Doğuran canlılarda gelişim anne karnında tamamlanır.